Sociale veiligheid wordt gedragen door goed leiderschap
(Op de foto: Annelies 't Hart (l) en Nicole Noyens (r))
Twee termen die in deze context vallen zijn sociale veiligheid en psychologische veiligheid. Bij sociale veiligheidsbeleid gaat het om de formele maatregelen die organisaties treffen om medewerkers te beschermen tegen gevaar door handelen van anderen: grensoverschrijdend gedrag, (seksuele) intimidatie, discriminatie, pestgedrag.
Psychologische veiligheid gaat meer over subtiele interactie tussen mensen in een team. Denk aan fouten durven maken, ideeën mogen opperen, openhartig kunnen zijn of elkaar aanspreken op gedrag.
Aanwezigheid van ongewenst gedrag
Dat het hebben van een handboek vol protocollen niet afdoende is, onderschrijft Annelies ’t Hart, senior adviseur arbeid en organisatie bij HumanCapitalCare. Organisaties neigen er soms naar om te stellen: “Wij krijgen nooit klachten over ongewenst gedrag, dus bij ons speelt dit niet.” Dat is volgens ’t Hart een verkeerde veronderstelling. Ongewenst gedrag kan overal voorkomen. In de samenleving en dus ook in de werkomgeving. Het management moet het beleid rond sociale veiligheid uitdragen, gewoon door het goede voorbeeld te laten zien.
Vertrouwenspersoon en verzuimbegeleider Evelyne Gokke beaamt dat: "Je kunt niet stellen dat er binnen de organisatie géén vormen van ongewenst gedrag zijn, dat zie je in alle branches terug. Het management moet er altijd alert op zijn. Bijvoorbeeld door hun leidinggevenden goed te trainen."
In haar dagelijkse praktijk ziet Gokke dat van alle vormen van ongewenst gedrag intimidatie het meeste voorkomt. Melders geven aan dat leidinggevenden vaak de hand boven het hoofd wordt gehouden, door zaken in de doofpot te stoppen. Keerzijde is dat leidinggevenden het moeilijk hebben met grenzen. Sommige mannelijke leidinggevenden durven hun vrouwelijke collega’s geen compliment meer te geven over hun uiterlijk, al lijkt deze nog zo onschuldig. Of met hen in de lift te stappen.
Bevorderen sociaal veilig werkklimaat
HumanCapitalCare heeft de tools in huis om een belangrijke bijdrage te leveren aan het bevorderen van een sociaal veilig werkklimaat bij klanten. Denk aan:
- Identificeren van sociale risico’s, door inzicht te geven in hoe sociaal veilig medewerkers zich daadwerkelijk voelen.
- Ontwikkelen van /adviseren over beleid aangaande psychosociale arbeidsbelasting (PSA) , zoals het opstellen van protocollen voor ongewenst gedrag. Zo is duidelijk welk gedrag acceptabel is en hoe om te gaan met meldingen.
- Begeleiding/ondersteuning van medewerkers die te maken hebben met sociale onveiligheid, bijvoorbeeld door de inzet van een vertrouwenspersoon.
- Training en voorlichting geven aan leidinggevenden over sociale en psychologische veiligheid, het creëren van een open en veilige bedrijfscultuur.
Tips voor leidinggevenden
Nicole Noyens, psycholoog bij HumanCapitalCare, vertelt over een interventie bij haar klant waarbij de vraag centraal stond om het bewustzijn rondom sociale en psychologische veiligheid te vergroten. Leidinggevenden werden in groepen van twaalf getraind en uitgedaagd om zichzelf kwetsbaar op te stellen in gesprekken en discussies over het onderwerp. Aan de leidinggevenden werden de volgende aanwijzingen meegegeven:
- ‘Echt’ luisteren naar de ander en vragen stellen
- Ideeën aanmoedigen en openhartigheid stimuleren
- Fouten niet verdoezelen, falen de-stigmatiseren
- Heldere doelen, duidelijke taakeisen en bijpassende feedback
- Ga het gesprek aan: sociale en psychologische veiligheid creëer en onderhoud je samen
- Duidelijke grenzen en kaders stellen
- Houd het onderwerp op de agenda
Resultaat van de interventie
Het resultaat was dat 84 deelnemers meer inzicht hebben gekregen in het onderwerp en dat men aan de slag is gegaan met de praktische aanwijzingen te gebruiken binnen hun eigen teams. Nieuw medewerkersonderzoek liet zien dat de psychologische veiligheid binnen de organisatie was gestegen.
Overall geldt dat het creëren van sociale en psychologische veiligheid niet een kwestie is van regels opstellen en afwachten totdat er een klacht komt. Het is een thema dat door leidinggevenden moet worden uitgedragen door goed (voorbeeld)gedrag. Het is een continu proces waar een open dialoog past. Want, zoals Noyons zegt: "een sociaal en psychologisch veilige werkomgeving creëer je samen."