Psychisch verzuim: herken de signalen en pak de oorzaken aan

Signalen herkennen

“We weten dat verzuim door stress en spanning het vaakst voorkomt bij medewerkers van 25 tot 45 jaar. Dat is de periode waarin er veel kan veranderen in de privésituatie: starten met een eerste baan, eerste huis kopen, kinderen krijgen. Het blijft natuurlijk persoonlijk, maar je kunt wel extra alert zijn op collega's van wie je weet dat ze in hun privéleven te maken hebben met grote veranderingen”, aldus Jan Machek, psycholoog bij ArboNed.

Leidinggevenden en collega's kun je trainen om signalen van psychische klachten te herkennen. Op deze manier verhoog je de kans dat het gesprek eerder op gang komt en voorkom je dat klachten zich verder opstapelen. De steun van leidinggevende speelt hierin een belangrijke rol. Uit data van HumanCapitalCare blijkt dat het ervaren van steun door de leidinggevende een correlatie heeft met lagere stressklachten.

Inzicht krijgen

Naast het herkennen van de signalen, is het vooral belangrijk om de oorzaak aan te pakken. Gevoelens van stress of werkdruk zijn risicofactoren die op organisatieniveau aandacht nodig hebben. Een preventief medisch onderzoek (PMO), dat werkgevers volgens de wet frequent moeten uitvoeren, geeft inzicht in de psychosociale arbeidsbelasting van medewerkers: hoe ervaren zij de werkdruk binnen hun organisatie? Hoe is de relatie met hun leidinggevende/collega's? Is er sprake van ongewenste omgangsvormen? Vanuit dat inzicht kunnen werkgevers en medewerkers doelen stellen en bijbehorende acties in gang zetten om de oorzaken aan te pakken. 

Veilige cultuur

Op de werkvloer houdt ruim één op de drie medewerkers zijn mond over mentale problemen. Angst voor negatieve gevolgen voor de loopbaan of schaamte houden het taboe in stand, en zorgen ervoor dat het onderwerp niet of pas te laat besproken wordt. Dat doorbreek je alleen door een cultuur te creëren waarin medewerkers zich veilig voelen om aan de bel te trekken en deze klachten te bespreken. Machek: “We noemen dit psychologische veiligheid en dat gaat over de ongeschreven regels in de omgang met elkaar. Het is belangrijk dat medewerkers de ruimte ervaren om zelf regie te hebben over hun werk en dat ze het aan kunnen geven als het niet lekker gaat of iets te veel wordt.”

Goed leiderschap

Een psychologisch veilige werkomgeving en een goede relatie met de leidinggevende verkleint de kans op verzuim door psychische klachten. In de praktijk blijkt zo'n goede relatie helaas niet vanzelfsprekend. Uit onderzoek (NEA 2021) blijkt dat 12% van alle medewerkers weinig sociale steun van de leidinggevende ervaart. Het bespreken van je mentale gezondheid is in dat geval lastig. Uit data van HumanCapitalCare en ArboNed blijkt ook dat één op de vijf medewerkers zich nooit of slechts soms gewaardeerd voelt door de leidinggevende. Aangetoond is dat waardering van de leidinggevende de kans op spanningsgerelateerde klachten vermindert. Tegelijkertijd neemt met waardering van de leidinggevende ook de werktevredenheid en de bevlogenheid van de medewerker toe.

Werkplezier

Ook ongewilde veranderingen in werk kunnen leiden tot psychische klachten. Uit onderzoek van onder andere de Academische Werkplaats Arbeid en Gezondheid Tranzo blijkt dat de inhoud van het werk een barrière kan vormen bij het terugkeren. Medewerkers die dit ervaren, vinden de inhoud van hun werk niet meer leuk. Zij zijn stapsgewijs steeds verder af komen te staan van wat zij waardevol vinden in hun werk. Daardoor kost werken hen te veel energie. Bespreek daarom regelmatig met medewerkers of zij voldoende plezier ervaren in hun werk en of ze hier zelf voldoende invloed op kunnen uitoefenen. De vragenlijst Werk als Waarde, die toegevoegd kan worden aan het Preventief Medisch Onderzoek (PMO), is daarbij een mooi hulpmiddel. Ervaren medewerkers onvoldoende plezier of invloed? Dan kunnen werkgevers en medewerkers hier preventief mee aan de slag en zoeken naar oplossingen zoals loopbaancoaching of kijken naar andere, meer uitdagende taken om het werkplezier weer terug te vinden.

Professionele begeleiding voor organisaties

Organisatiebeleid op stress is noodzakelijk voor het structureel oplossen van ongezonde stress. Een duurzame oplossing gaat niet over het bestrijden van de symptomen, maar het ontwikkelen van beleid gericht op het oplossen of het wegnemen van de oorzaken. Werkgevers en medewerkers hebben daarin elk een verantwoordelijkheid. Het tijdig signaleren en bespreken van spanning, stress of psychische klachten kan dan veel ellende voorkomen. Want hoe langer je wacht, hoe erger klachten vaak worden. En daar heeft niemand baat bij. Schakel als werkgever daarom tijdig professionele hulp in, want stress kan in veel gevallen met de juiste aanpak en ondersteuning worden voorkomen.